پرورش بز :

بز پستانداری است که به زیر راسته نشخوارکنندگان تعلق دارد بیشتر محققان احتمال می دهند که بز را برای اولین بار در فلات ایران اهلی کرده اند . چند گونه بز وحشی نیز وجود دارند که شبیه بز اهلی هستند و بیشتر در کوهستانهای  آسیا و اروپا زندگی می کنند .

بز حیوان پر طاقتی است که هم در منطقه های کوهستانی کم علف و هم در دشتهای پست بیابانها و منطقه هایی که دارای آب و هوای خشک و نیمه خشک هستند به خوبی پرورش می یابند . بز یک حیوان مقاوم بوده و در شرایط آبو هوایی دشوار بهتر از سایر حیوانات مقاومت می کند قدرت راهپیمایی بز به آن امکان می دهد که مناطق وسیعی را در پی یافت علوفه طی نماید و اغلب گیاهانی را که از نظر سایر حیوانات نامطلوب یا قابل استفاده نمی باشد مورد استفاده قرار می دهد .

بز کرکی و ویژگی های آن :

گروهی از بزها علاوه بر شیر و گوشت محصول دیگری هم تولید می کند که کرک نامیده می باشد . بز کرکی در آب و هوای به خصوصی پرورش می یابند . آب و هوای خشک و بدون رطوبت برای پرورش بز کرکی مناسب است . بنا براین مناطق استوایی ، حاشیه و قسمت های خشک کویری و حتی نواحی خشک سردسیر برای بز کرکی مناسب هستند و در مناطق مرطوب هرگز نمی توان بز کرکی را پرورش داد .

از نظر پوشش عموما دو تیپ بز وجود دارد   1- بزهای یک پوششی مانند بزهای مرغزکه در کوهستان موهر تولید می کنند

2- بزهای دو پوششی که کرک و مو تولید می کنند . و بز کرکی خراسان جنوبی دو پوششی می باشند و کرک و مو تولید می کنند .

بزهای بومی خراسان جنوبی توده های بز کرکی هستند که بیش از 50 درصد  و حتی  در نمونه هایی 80 تا 90 درصد از پوشش بدن آنها کرک می باشد ، فصل جفت گیری شهریور و مهر و زایش در بهمن و اسفند می باشد .

مشخصات ظاهری :

جثه کوچک دست و پا کوتاه ، کمر صاف و سر و صورت کوچک ، دارای دو شاخ ساده و غالبا خنجری شکل ، عموما دارای ریش می باشند . گردن غالبا پوشیده از کرک و مو و بدون منگوله ، رنگ بدن عمدتا سیاه و تعداد کمتری قهوه ای تیره و تعداد بسیار اندکی هم رنگ حنایی دارند .

تولید کرک :

الیاف دامی توسط دو نوع فولیکول موجود در پوست بوجود می  آید و رشد الیاف نیز به فعالیت فولیکول ها بستگی دارد الیاف مو توسط فولیکول های اولیه و الیاف کرک توسط فولیکولهای ثانویه بوجود می آید .

 

 

 

ارزش اقتصادی کرک :

مهمترین استفاده کرک  در تهیه لباس های زمستانی می باشد لباس تهیه شده از کرک ، بسیار زیبا ، سبک ،گرم و ظریف هستند . به  همین سبب مشتریان زیادی در کشور های خارجی دارند . کرک خاصیت جذب رطوبت دارد . همچنین به آسانی شعله ور نمی شود . به همین دلیل در صنعت هم از آن استفاده می شود . خاصیت کرک باعث بالا رفتن آن در دنیا شده است . کرک مو کشی شده و تمیز با قیمت های بسیار بالایی در دنیا خرید و فروش می شود .

عوامل موثر در ارزش کرک :

  • نسبت بالای کرک به مو در بیده
  • ظرافت بیشتر تارهای کرک
  • بلندی طول کرک
  • رنگ کرک ، کرک سفید بالاترین قیمت را دارد و بعد از آن کرک های قهوه ای ، خاکستری ،آهویی و سیاه دارای ارزش هستند .
  • تمیز بودن کرک ، هر قدر بیده کرک کمتر به گرد و خاک ، عرق ، خارو خاشاک آلوده باشد ، قیمت آن بیشتر می شود .

مرکز پرورش و اصلاح نژاد بز کرکی خراسان جنوبی :

مراکز و ایستگاه های اصلاح نژادی به عنوان هسته های بارز ژنتیکی هستند و باعث ایجاد بانک ژن و حفظ نژاد دام می باشد .

این مرکز در 18 کیلومتری شهرستان سربیشه در کنار جاده سربیشه نهبندان قرار دارد . ایستگاه فعالیت های فنی ، علمی و اصلاح نژادی خود را با خرید بز های کرکی از گله های دامداران منطقه در سال 1378 به طور رسمی آغاز کرد .

مقاومت زیاد این نژاد به شرایط سخت ، توان تولیدی آن در شرایط خشکسالی ، قدرت راهپیمایی از خصوصیات این نژاد می باشد اما شهرت این نژاد به دلیل تولید کرک بوده که در نژادهای خالص بیش از 80 درصد بدن آنها از کرک پوشیده شده است . خصوصیت دیگر این  بزها تولید شیر و دوقلوزایی  می باشد.

کلیه فعالیت های مدیریتی و اصلاح نژادی در این مرکز انجام می گیرد .از جمله عملیات ثبت مشخصات وزن کشی ، همزمان سازی فحلی و جفت گیری کنترل شده ، واکسیناسیون و ...

هدف از ایجاد مرکز اصلاح نژاد بز کرکی خراسان جنوبی :

منطقه خراسان جنوبی از مناطق کوهستانی و کویری است که عمدتا دارای مراتع فقیر می باشند .

در مناطق مرزی بادهای موسمی و طوفانهای شنی نیز فعالیت های کشاورزی و دامداری مردم سخت کوش منطقه را تحت تاثیر قرار می دهد .

به علت خشکسالی چند سال اخیر که در این منطقه شدت بیشتری داشته است تعداد زیادی از دامهای روستائیان و عشایر منطقه تلف یا کشتار شده و جمعیت دامی به شدت کاهش یافته است  و از طرف دیگر با توجه به مهاجرت بی رویه روستائیان به شهر ها و کاهش جمعیت فعال ساکن در روستا مشاغل خدماتی نیز رونق چندانی ندارند. یکی از پتانسیل های با ارزش منطقه وجود بز کرکی بومی جنوب خراسان می باشد که به لحاظ آشنایی روستائیان و عشایر با دامداری و ویژگی هایی که این فعالیت تولیدی دارد امکان ایجاد فرصت های شغلی در روستاها فراهم نموده است .